موسیقی از شناسه های مهم سینمای کیومرث پوراحمد است. مروری بر فیلم های او نشاندهنده توجه همیشگی این کارگردان به موسیقی متن و گهگاه ترانه است. او در تمام سال های فیلمسازی اش از موسیقی به عنوان عنصری کارآمد و اثرگذار استفاده کرده و شناخت و دانش مناسبش در حوزه موسیقی کلاسیک، پاپ و ایرانی باعث شده از معدود کارگردان هایی باشد که ضمن استفاده متفکرانه از موسیقی، با برخی فیلم هایش در خود حوزه موسیقی نیز اثرگذار باشد به شکلی که موسیقی برخی از فیلم ها یا سریال هایش تبدیل به آثاری خاطره انگیز در بین توده مردم شده اند که می شود به موسیقی سریال قصه های مجید و ترانه «مادر من» با صدای خسرو شکیبایی در فیلم «خواهران غریب» اشاره کرد. هر دوی این موسیقی ها نیز ساخته زنده یاد ناصر چشم آذر هستند که همکاری های موفقی با کیومرث پوراحمد داشت.
یکی از مهم ترین فیلم های کیومرث پوراحمد که موسیقی هم از عناصر کلیدی اش است، فیلم خوب و محبوب «شب یلدا» است. کیومرث پور احمد در این فیلم با موسیقی متن و قطعات خاطره انگیز قدیمی، تم روانشناسی اثرش را بسط و عمق داده و بخش قابل اعتنایی از تحلیل ذهنی و روانشناختی اثر، در همراهی درست موسیقی با تصویر شکل گرفته است. به عبارتی می شود گفت استفاده هوشمندانه پوراحمد از موسیقی در این فیلم یکی از بهترین نمونه های حضور موفق موسیقی در روایت اثر و تحلیل روانشناسانه و اثرگذاری مناسب موسیقی و تصویر بر ذهن مخاطب است.
شب یلدا بعد روانشناسانه مهمی دارد. حامد (با بازی محمدرضا فروتن) با مهاجرت همسر و فرزندش دچار واپس رانی و در ادامه اختلال اضطراب می شود. شرح و تحلیل مشکلات روحی روانی این پرسوناژ مهم ترین و البته زیباترین ویژگی این فیلم است که موسیقی پا به پای فیلمنامه و تصویر و بازیگر، در شکل گیری ساختار فیلم حضوری موثر دارد.
واپس رانی که حامد دچارش می شود، اولین مکانیسم دفاعی ذهن است که زیگموند فروید شناسایی کرد. واپس رانی مثل سایر ساز و کارهای دفاعی ذهن و بدن، انسان را از احتمال آزار و تهدید روانی محافظت می کند. ذهن در این مکانیزم دفاعی افکار ناراحت کننده را از خودآگاه پنهان می کند و فرد با زندگی در خاطرات گدشته، خودش را از فشارهای روانی مصون نگه می دارد. افکار پنهان شده از خودآگاه ذهن به وسیله واپس رانی، ممکن است آگاهانه و با تصمیم مستقیم فرد همراه نباشند با این وجود در صورت تداوم واپس رانی، این افکار پنهان شده باعث ایجاد درد و اضطراب می شوند. از این جاست که رفتارهای نارکارآمد فرد آغاز می شود و در نهایت به اضطراب بیشتر و پریشانی حاد منجر می شوند.
این سیر ذهنی و روانی حامد در شب یلدا به زیبایی و هوشمندی خاصی توسط کارگردان به تصویر کشیده شده و به ذهن مخاطب نفوذ می کند. نکته مهم حضور موثر و توامان موسیقی در ساختار روایت و تحلیل روانشناسانه قصه و فیلم است.
در ابتدای فیلم، پخش آهنگی قدیمی از ویگن در ماشین حامد با توجه به مضمون ترانه این قطعه، به نوعی براعت استهال داستان است. مضمون ترانه در این لحظات به نوعی پایان داستان حامد و همسرش را بازگو می کند و در آخر فیلم، سرنوشت حامد شبیه خط اول ترانه می شود که می گوید:
پس از این زاری مکن، هوس یاری مکن، دل دیوانه
در ابتدای فیلم به شکل هوشمندانه ای آهنگی قدیمی با صدای ویگن در ماشین حامد نشان می دهد و کدگذاری کارگردان آغاز می شود. با پیش رفتن قصه بیشتر متوجه انتخاب هوشمندانه پوراحمد در استفاده از این قطعه می شویم
تاریخ انتشار :۱۳ دی ۱۴۰۰
