تریبون هنر: اکران فیلم «خانه دختر» پس از ۳ سال توقیف با حاشیه های بسیاری همراه است که گویا تمامی ندارند

برخی معتقدند اکران عمومی فیلم سینمایی «خانه دختر» به کارگردانی شهرام شاه‌حسینی پس از سه سال توقیف اجباری با ممیزی‌هایی اکران شد که فیلم را گنگ و مبهم کرد، ممیزی‌هایی که موجب سوختن فیلم شد.

برخی نیز می گویند خانه دختر با همه جنجال‌ها و وقاحتش همین است، یک فیلم بی خاصیت برای نمایش انحرافات ذهن کارگردان و نویسنده اش.

عدم پاسخگویی محمد شایسته، تهیه کننده فیلم و پاسخ مصلحت جویانه شهرام شاه حسینی، کارگردان فیلم نیز مساله را پیچیده تر کرده است

فیلم سینمایی «خانه دختر» به کارگردانی شهرام شاه‌حسینی، در سی و سومین جشنواره فیلم فجر رونمایی شد. بعد از اکران این فیلم در جشنواره، منتقدان زیادی به سوژه و نوع پرداخت آن نقد داشتند.

این نقدها در حالی بود که متاسفانه موضوعاتی از این دست نه تنها در جامعه ما رخ می‌دهند بلکه همه در حوزه حوادث رسانه‌ها منتشر، تحلیل و پیگیری می‌شوند؛ اما چرا نباید این چنین موضوعاتی در قالب فیلم و سینما به تصویر کشیده شوند؟ این سوالی است که بارها به طرق گوناگون از مسئولان پرسیده شده و هر بار نیز بی‌جواب مانده است.

در هر صورت، فیلم سینمایی «خانه دختر» پس از سی و سومین جشنواره فیلم فجر چندین مرتبه متقاضی دریافت پروانه نمایش شد و هر بار مهر توقیفی، محکم‌تر روی پرونده آن زده می‌شد. تا اینکه سال گذشته به دستور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، کمیته‌ای تحت عنوان کمیته بازبینی فیلم‌های توقیفی که دیگر تعدادشان بیشتر از انگشتان دست شده بود، با هدف بازبینی‌ مجدد و چند باره فیلم‌هایی که طی این سال‌ها به دلایل گوناگون توقیف شده و از اکران باز مانده بودند، تشکیل شد.

فیلم «خانه دختر» نیز به عنوان یکی از فیلم‌های توقیفی به این کمیته فرستاده و برای چندمین بار توسط اعضای کمیته، بازبینی و مورد بررسی قرار گرفت. در نتیجه تمام این بازبینی‌ها تصمیم شورا بر این بود که این فیلم با تغییر تدوین و تصویربرداری مجدد برخی از سکانس‌ها می‌تواند پروانه نمایش دریافت کند. حکمی که بی‌شک خبر از سوزاندن «خانه دختر» می‌داد.

قطعا هیچ تغییراتی باب میل فیلمساز و تهیه‌کننده نیست چرا که اگر باشد، هر فیلمی از ابتدا به نوع دیگری ساخته می‌شود اما از آنجا که هر سرمایه‌گذاری به دنبال بازگشت سرمایه‌اش است و هر فیلمسازی به دنبال دیده شدن فیلمش، تن دادن به تغییرات مانند گذشت از سلیقه و باور است. به هر حال این اتفاق افتاد و تغییرات و اصلاحیه‌های موردنظر ارشاد در فیلم اعمال شد و فیلم بار دیگر مورد بازبینی قرار گرفت و در نهایت با اغماض ارشاد، توانست پروانه نمایش دریافت کند.

در لیست فیلم‌های توقیفی، اولین فیلمی که با رفع توقیف اکران شد، فیلم سینمایی «خانه دختر» بود. با انتشارآنونس این فیلم تصور می‌شد که تغییرات زیادی در فیلم اعمال نشده و فیلم حرف اصلی خود را می‌زند اما زمانی که در اکران عمومی، مخاطب با فیلمی مواجه می‌شود که تغییرات آن را گنگ کرده است‌.

باور کردن تصویربرداری مجدد برخی از سکانس‌های فیلم که با قبول کارگردان صورت گرفته، کمی دور از ذهن است. شهرام شاه‌حسینی؛ کارگردان این فیلم چندی پیش در مصاحبه‌ای اعلام کرد که با درخواست ارشاد و تصویربرداری مجدد فیلم، نه تنها مشکلی ندارد بلکه ضبط مجدد یکی از سکانس‌‌ها را برای رفع شبهه‌ها لازم می‌داند و گفت این تغییر، تفسیر همه مخاطبان را یکدست خواهد کرد. وی در همین مصاحبه گفته بود که تصویربرداری مجدد پیشنهاد خود او است که با استقبال مسئولان نیز روبه‌رو شده، او که باور داشت در هر شرایطی باید فیلم را اکران کند تا سرمایه تهیه‌کننده بازگردد، تصویربرداری مجدد را ضربه‌ای برای فیلم نمی‌پنداشت و معتقد بود که آسیبی به فیلم وارد نخواهد شد.

با تمام این موارد، آنچه که به فیلم ضربه زده تغییراتی است که خواسته یا ناخواسته در فیلم اعمال شده و آنچه که با تمام مبهمی به وجود آمده در فیلم، تاکنون باعث فروش آن شده، برچسب «فیلم رفع توقیفی» است که شاید تنها دلخوشی تهیه‌کننده برای فروش است. تهیه‌کنندگی که با وجود تماس‌های پی در پی اما به هیچ عنوان حاضر نیست حتی کلمه‌ای در مورد «خانه دختر» صحبت کند.

در ادامه تمام نقدها و نارضایتی‌هایی که طی هفته گذشته از مخاطبان فیلم «خانه دختر» دریافت شده، به سراغ دو نفر از عوامل فنی آن که در تغییرات سهیم بودند، رفتیم و از آن‌ها پرسیدم که چه تغییراتی در فیلم حاصل شده است.

مرتضی غفوری (فیلمبردار): تصویربرداری مجددی هم صورت نگرفته

در تماس تلفنی که با مرتضی غفوری داشتیم، وی در این باره توضیح داد: از ابتدا به عنوان فیلمبردار «خانه دختر» بوده‌ام و صفر تا صد تصویربرداری با مسئولیت من بوده، زمانی که حرف و حدیث‌هایی به وجود آمد که «خانه دختر» با شرط تصویربرداری مجدد برخی از سکانس‌ها اجازه اکران می‌گیرد، من ایران نبودم.

وی ادامه داد: از آنجایی هم که نام فیلمبردار دیگری در پوستر و تیتراژ ذکر نشده، پس تصویربرداری مجددی هم صورت نگرفته چرا که اگر قرار بر این اتفاق بود حتما به من گفته می‌شد که یا خودم کار را تمام کنم و یا حداقل از جایگزینی که برایم درنظر گرفته شده، مطلع باشم.

میثم مولایی (ندوینگر): هیچ یک از ما اجازه نداریم صحبت کینم

از سوی دیگ میثم مولایی به عنوان تدوینگر این فیلم از پاسخ به این سوال ما سر باز زد و گفت: طبق بند هفتم قراردادی که همه عوامل پیش از شروع کار با تهیه‌کننده بسته‌اند، در هر شرایطی مانند اتفاقی که هم‌اکنون برای «خانه دختر» افتاده است، هیچ یک از ما اجازه این را نداریم که در مورد مسایل فیلم با هیچ رسانه‌ای صحبت و علتی را توضیح دهیم.

وی ادامه داد: طبق همان بند هفت قرارداد هر گونه توضیحی در خصوص فیلم و فیلمنامه و تغییرات و … بر عهده تهیه‌کننده خواهد بود و او پاسخگوی این دست سوالات است.

پاسخ به چند ابهام درباره فیلمی که جز جنجال چیزی ندارد

از سوی دیگر رسانه اصولگرای نقد سینما، ادعا کرده که نه تنها نکته مهمی حذف نشده، که به فیلم اضافه هم شده است!:

– تماشاگرانی که از پس از تماشای #خانه_دختر از سالن سینما خارج ‌می‌شوند، یک توصیف مشترک از این فیلم دارند: چقدر مبهم بود!

– عده ای اما این ابهام را نتیجه اصلاحیه فیلم می دانند و حتی خبر از حذف یک ساعت از آن می‌دهند! اما واقعیت آن است که نه تنها بخش مهمی از فیلم حذف نشده، بلکه بخش هایی نیز به آن افزوده شده است!

– در نسخه اکران شده در جشنواره سال ۹۳ نیز با فیلمی گنگ و بی قصه و مبهم مواجه بودیم که فیلمنامه‌ای یک خطی و بدون پیچیدگی داشت که برای ایجاد تعلیق و درام به دو بخش تقسیم شده بود و قسمت دوم در ابتدا روایت می‌شد.

– نسخه اکران شده تفاوت چندانی با نسخه جشنواره ندارد و حتی سکانسی که شائبه آزار دختر توسط پدر را ایجاد می کرد نیز حذف نشده و فقط با یک نریشن نگاه‌های عجیب پدر توجیه شده است. سکانس پزشکی قانونی و همچنین سکانس آزمایشگاه نیز که به موضوعی حساس و هنجارشکن می‌پرداخت نیز حذف نشده است و تنها یک کلمه در یک دیالوگ فرعی با واژه ای دیگر جایگزین شده است.

– همه آنچه از فیلم حذف شده در تیزر یک دقیقه ای آن گنجانده شده تا باز هم سازوکارهای قانونی مانند روند ساخت فیلم نادیده گرفته شود.

– نحوه مرگ سمیرا از ابتدا مشخص نبود و حتی مشخص نشد که خودکشی بوده یا تصادف ناشی از ناراحتی یا ایست قلبی. زمان فیلم با همه سکانس‌های کشدار و بی‌هدف آن به زحمت به۸۰ دقیقه رسیده و صحبت از سانسور یا فیلمبرداری دوباره دروغی بیش نیست! اگر بنا به حذفیات بود شاید کمتر از نیم ساعت از فیلم باقی می‌ماند.

– خانه دختر با همه جنجال‌ها و وقاحتش همین است، یک فیلم بی خاصیت برای نمایش انحرافات ذهن کارگردان و نویسنده اش.

شهرام شاه حسینی: توقع دیدن تجاوز پدر به دختر را نداشته باشید

و بالاخره خود کارگردان که بالاخره به ابهام‌های تماشاگران‌اش پاسخ داده است.

بانی فیلم این گونه گزارش داده است که: چندی قبل در بدو اکران «خانه دختر» در بانی فیلم از گلایه مندی و سردرگمی تماشاگران در مواجهه با نسخه فعلی این فیلم نوشتیم و اینکه با وجود عدم ارائه اطلاعات دقیق درباره نحوه ممیزی فیلم، واکنش ها به آن منفی بوده است. تماشاگران اغلب براساس شنیده ها و دریافت های خود از گره افکنی تابوی فیلم -که اتفاقاً به توقیف شدن آن هم منجر شد-، وارد سالن می شوند و طبعاً با پایان نمایش سرخورده بیرون می آیند. ضمن اینکه اصولاً ممیزی ها هم در مواردی به الکن شدن بخش هایی از روایت منتهی شده اند تا تماشاگران، دلخوری خود را در شبکه های اجتماعی بر سر عوامل تولید فیلم خالی کنند.
شهرام شاه حسینی کارگردان «خانه دختر» که از ابتدای انتشار خبر قطعی شدن رفع توقیف فیلمش در اینستاگرام نزدیک به ۱۰ پست درباره آن منتشر کرده است، در معرض بیشترین کامنت های مردم در رابطه با آن بوده. کامنت هایی که کلید واژه اغلب آنان «سانسور» فیلم است که به مذاقشان خوش نیامده و شماری هم در دومین بار تماشا آن را نسبت به نسخه به نمایش درآمده در ایام فیلم فجر ۳۳، اثری سوخت شده و بد ارزیابی می کنند. شاه حسینی دیروز در واکنش به این کامنت ها در اینستاگرام در مقام دفاع برآمد تا چهارمین فیلم خود را که به مدد فیلمنامه درخشانش (نوشته پرویز شهبازی) در آستانه افت فروش از بابت اظهارنظرهای منفی سینماروها قرار دارد، از این خطر برهاند.
این فیلمساز نوشت: «به همه دوستان و غریبه هایی که در چند وقت اخیر و از زمان اکران «خانه دختر»، بنده را مورد تشویق یا نکوهش قرار دادند، عرض ادب دارم. لازم می دونم توضیحی را خدمت چندی از تماشاگرانی که با دیدن «خانه دختر» عصبانی شدن و با کامنت هایی که گاه با توهین همراه بود، بدهم. مخاطبی که در فیلم «خانه دختر» به دنبال تجاوز پدر به دخترش به سینما می رود، دست خالی برمی گردد. زیرا موضوع و مسئله فوق هرگز در فیلمنامه «خانه دختر» مطرح نبود و من نیز کوچکترین اشاره ای به آن نداشتم. آنچه شما را از ندیدن چنین چیزی عصبانی کرده اصلاً هدف من از ساخت این فیلم نبوده. «خانه دختر» درباره ارزش و کرامت انسان است. «خانه دختر» اصلاً فیلم اجتماعی نیست و می کوشد به یک فیلم انسانی و ارزشهایی که در زیر دست و پایمان در حال له شدن هستند، نهیب بزند. پیشنهاد می کنم وارد دنیای فیلم شوید و نه حاشیه آن».
مروری بر کامنت های کاربران زیر این پست ثابت می کند تماشاگران فیلم با وجود توضیح مذکور همچنان از ممیزی آن گلایه دارند و حرف کارگردان را توجیه تلقی می کنند.
«خانه دختر» دو روز افتتاحیه های قابل توجهی داشت و فقط در چهارشنبه و پنجشنبه حدود ۲۰۰ میلیون فروخت. تاکنون هم فیلم بیش از ۸۵۰ میلیون فروخته و اواخر دیروز وارد باشگاه میلیاردی ها شد. با این وصف به نظر می رسد کامنت های منفی و فروکش کردن تب کنجکاوی سینماروها بزودی دامن گیشه فیلم را خواهد گرفت.

تاریخ انتشار :۳۰ مهر ۱۳۹۶

گزارش ویدئویی اختصاصی تریبون هنر

حامد بهداد، بابک کریمی، پردیس احمدیه و شهرام شاه حسینی در سینما آزادی: خانه دختر سانسور نشده

خانه دختر در ورژن اصلی اش هم پایان باز داشت

خانه دختر

شهرام شاه حسینی