تریبون هنر _ بابک صحرایی: امین تارخ، بازیگر ارزشمند و معتبر هنر ایران، سابقه همکاری درخشانی با علی حاتمی دارد. به بهانه ۲۲ مرداد، سالروز تولد علی حاتمی، با امین تارخ درباره همکاری اش با علی حاتمی و بازی های زیبایش در «مادر» و «دلشدگان» به گفگتو نشستیم. در این گفتگو از پنجره زیبای نگاه امین تارخ به تماشای علی حاتمی نشستیم و ناگفته هایی درباره او و فیلم های »مادر» و «دلشدگان» به میان آمد. امین تارخ شبیه شعر گفتن حرف می زند. به خصوص در لحظه هایی که از علی حاتمی در دلشدگان و حضور محمدرضا شجریان در این فیلم می گوید.

چه خاطره ای از اولین دیدار با علی حاتمی برای شروع همکاری دارید؟

ماندگارترین و شیرین خاطره ام در رابطه با زنده یاد علی حاتمی مربوط به مادر است که اولین همکاری من با ایشان بود. من در یزد سر فیلمبرداری فیلم «جستجوگر» بودم که آقای حاتمی تماس گرفتند و تلفنی گفتند: «امین جان می خواهیم فیلم مادر را بسازیم و فکر می کنم بهتر است زودتر این کار را انجام بدهیم برای اینکه همه کشورها راجع به مادر یک فیلم دارند. مثلا هندی ها «مادر هند» را دارند. آمریکایی ها، ایتالیایی ها، همه یک فیلم درباره مادر دارند اما ما راجع به مادر یک فیلم ماندگار نداریم. می خواهم فیلمی درباره مادر بسازم و دلم می خواهد تو هم در این فیلم بازی کنی.». من هم گفتم باعث افتخارم است. قرار شد ۱۰، ۱۵ روز دیگر که به تهران برمی گردم همدیگر را ببینیم. به تهران که آمدم خیلی با هیجان رفتم که فیلمنامه را از علی حاتمی بگیرم. به محض ورود علی حاتمی گفت: « خیلی خوشحالم که آمدی و می دانم که آمدی تا فیلمنامه را بگیری اما ما فیلمنامه نداریم امین جان.» علی حاتمی در آن جلسه مفصل درباره فیلم مادر صحت کرد و موقعی که می خواستم بروم یک صفحه A4 به من دادند که کل فیلمنامه «مادر» همان یک صفحه بود. یک خلاصه ای از فیلم نوشته شده بود که حتی خطوط تا انتهای صفحه هم نرفته بود. به این ترتیب ساخت فیلم شروع شد و نتیجه اش همین فیلم «مادر» شده که همه در طول این سالیان مشاهده کرده اند. علی حاتمی «مادر» را روز به روز می نوشت و فیلمبرداری می کردیم. یعنی از قبل هیچ سناریوی نوشته شده ای وجود نداشت اما سناریوی نوشته کامل در ذهن علی حاتمی موجود بود

شکل اخلاقی و عاطفی علی حاتمی هنگام کار و رابطه ای که با بازیگرش برقرار می کرد چگونه بود؟

علی حاتمی هر چه می گفت زیبا بود. هرچه می نوشت جذاب بود و هر آنچه که اجرا می شد خاص او بود. به صورت طبیعی ممکن بود گاهی اوقات به اصطلاح می گفتم این کلمه در دهنم خوب نمی چرخد می گفت:« عوضش کن عزیزم یا بذار خودم الان تغییرش میدم.»  در همکاری با علی حاتمی هیچ وقت دچار ناراحتی یا مشکلی نمی شدی. به جد می گویم که شیرین ترین دوره کاری من در فیلم های »مادر» و «دلشدگان» بود که پشت سر هم نیز ساخته شدند. یکی از افتخاراتم این است که در دو فیلم آخری که علی حاتمی ساخت بازی داشته ام

دلشدگان یکی از درخشان ترین بازی های امین تارخ را با خود به همراه دارد و از طرفی مهم ترین و اولین فیلم تاریخ سینمای ایران است که به موسیقی ایرانی می پردازد. ساخت این فیلم گویا با مشکلات و حاشیه هایی رو به رو بوده. از حذف شدن قسمت هایی از فیلم تا اینکه در تیتراژ فیلم اسم بازیگرهایی را می بینیم که در فیلم حضور ندارند. کمی درباره این مسایل توضیح بدهید

در مورد دلشدگان یک سری سکانس ها بود که گرفته شد اما پخش نشد. یک سری سکانس ها بود که اصولا گرفته نشد. مثلا بنا بود آن فصلی که دریا با اسلاید نمایش داده شد و صفحه ها در دریا پخش می شدند به طور مفصل فیلمبرداری شود اما این اتفاق نیفتاد. قرار بود نشان داده شود که به صورت تاریخی همه آنچه که ضبط شد وارد ایران نشد و فقط بخشی از موسیقی ضبط شده وارد ایران شد  ولی به دلیل اینکه تهیه کننده خود علی حاتمی بود و این فصل هزینه خیلی بالایی را به خودش اختصاص می داد نشد که این فصل گرفته شود. دلیلش کمبود پول و بودجه بود. دلشدگان به اندازه کافی زیبا و ماندگار است اما اگر بودجه کافی در اختیار علی حاتمی بود می توانست خیلی وسیع تر به تاریخ موسیقی بپردازد و خیلی لحظه به لحظه تر ثبت و ضبط گوشه ها و ردیف های آوازی ایرانی را دنبال کند. اینکه چقدر برای ثبت و ضبط گوشه ها و ردیف های آواز ایرانی زحمت کشیده شده و به مرور از بین رفته است. گاهی آدم فکر می کند که این اتفاق، یعنی بلایی که سر صفحه های ضبط شده آمد،  یک اتفاق نمادین است و با یک تاریخ شفاهی رو به رو هستیم ولی در هر حال به شکل واقعی، همین بلا سر موسیقی ایرانی آمد و بسیاری از ردیف ها و آوازها هرگز ثبت و ضبط نشدند و بعضی از هنرمندها این ردیف ها و آوازها را در سینه خودشان به خاک بردند و کسی نبود که حمایت کند تا همه چیز به شکل فیزیکی و زنده برای نسل های بعد باقی بماند.

آقای حاتمی درباره دلشدگان می گفت می خواهم دو ورژن د اشته باشم. یک ورژن، قرار بود فیلمی سه ساعت و نیمه باشد که مردم بنشینند و ببینند و لذت ببرند و یک ورژن حدود ۱۰۰ یا ۹۵ دقیقه ای که مخصوص اکران در سینماها باشد. به جهت اینکه هیچ سالن سینمایی فیلم سه ساعت و نیمه را نمایش نمی داد که در نهایت فقط ورژن دوم فیلم ساخته شد. اینکه چه شد که اسم بعضی ها در تیتراژ هست اما خودشان را در فیلم نمی بینیم طبیعتا دلیلش تیغ سانسور و قیچی برنده نظارت مزاحم است که باعث شد این اتفاق بیفتد. نبود امکانات و کمبود بودجه باعث شد «دلشدگان» آن دلشدگانی که علی حاتمی می پسندید نشود اما به نظر من همینی که هست به قدری زیبا و دلنشین است که انسان احساس می کند دارد تصویر شعر را می بیند. در «دلشدگان» انگار داریم یک سلسله شعر تصویر شده را تماشا می کنیم. به نظر می رسد یک دیوانی از غزلیات علی حاتمی به تصویر کشیده شده

چقدر زیبا دلشدگان را توصیف کردید. دلشدگان تنها حضور سینمایی محمدرضا شجریان است و بخش زیبایی از فیلم مربوط به آوازخوانی طاهر با بازی شما و صدای شجریان است. درباره این بخش از دلشدگان و همکاری با محمدرضا شجریان در این فیلم کمی توضیح بدهید

به خواست علی حاتمی من دو جلسه نزد آقای شجریان رفتم. یک جلسه اش در یکی از کلاس های ایشان بود. یک کلاس تقریبا دو ساعته که با شاگردهای شان کار می کردند و من هم حضور داشتم. یک جلسه ای هم در استودیویی که آقای شجریان برای ضبط تشریف داشتتد با هم جلسه ای داشتیم و ایشان یک سلسله سفارشاتی کردند. به خصوص راجع به شکلی که فیزیک یک خواننده هنگام خواندن به خودش می گیرد صحبت کردند. اینکه چهره و کل فیزیک چه حالتی باید داشته باشد تا اینجا که گاهی اوقات مثلا رگ گردن هنگان خواندن شکل خاصی پیدا می کند. در واقع آقای شجریان یک سری توصیه های فنی داشتند که برای من بسیار لذت بخش و آموزنده بود اما آقای حاتمی زیاد راغب نبود که لب و آواز کاملا نعل به نعل با هم هماهنگ و به اصطلاح سینک باشند برای اینکه یادآور سینمای فیلمفارسی نشود. به هر حال حضور محمدرضا شجریان نه فقط برای دلشدگان بلکه افتخاری برای کل سینمای ایران بود. محمدرضا شجریان به خاطر عرفان درونی ای که صاحبش است به نظر می رسد صدایش را از یک ملکوت اعلایی به عاریت گرفته است و گویی فقط گوش هایی که می توانند این عرفان را به دل برسانند برای شنیدنش انتخاب می شوند و هر کسی ممکن است قادر به درک این عرفان و انتقالش به ژرفای دل نباشد

گفتگو از بابک صحرایی

اختصاصی تریبون هنر

گالری عکس اختصاصی تریبون هنر از فیلم دلشدگان

در صفحه اینستاگرام تریبون هنر با ما همراه باشید

تاریخ انتشار :۲۴ مرداد ۱۳۹۶

تقدیر ویژه از افسر اسدی توسط خانواده امین تارخ

سالار عقیلی: هیچ رسانه ای اجازه استفاده «ربنا» با اجرای من، به جای استاد شجریان را ندارد