تریبون هنر: نشست نقد و بررسی فیلم ای ایران به کارگردانی ناصر تقوایی، با حضور  همایون اسعدیان، ناصر چشم آذر، کتایون ریاحی، کیوان کثیریان، رضا درستکار، مرضیه وفامهر و بابک صحرایی برگزار شد

به گزارش تریبون هنر نشست نقد و بررسی فیلم ای ایران عصر چهارشنبه ششم مرداد در قالب هفته فیلم ناصر تقوایی  به مدیریت کیوان کثیریان در خانه هنرمندان برگزار شد،

پس از نمایش فیلم، ناصر چشم آذر که آهنگساز موسیقی فیلم ای ایران بوده اظهار داشت: در ابتدا سه موسیقی توسط زنده یاد فریدون ناصری، ارسلان کامکار و من برای این فیلم ساخته شد که موسیقی من برای فیلم انتخاب شد. هر دو عزیز دیگر از بهترین آهنگسازهای ما بوده و هستند و شانس با من یار بود که من به عنوان آهنگساز این فیلم انتخاب شدم.یکی از خاطراتی که دارم این است که باید در شهر ماسوله حاضر می شدم و با بچه هایی که در فیلم حضور دارند سرود ای ایران را کار می کردم. دو سه هفته ای در ماسوله بودم و خاطرات به یادماندنی و بسیار زیبایی از آن روزها دارم

ناصر چشم آذر در ادامه درباره خاطراتش از زمان ساخت ای ایران در ماسوله گفت: در آنجا با استاد بی بدیل تئاتر و سینما و تلویزیون شادروان غلام حسین نقشینه هم اتاق بودم. یک شب به ایشان گفتم استاد بیایید با هم برویم بیرون و زیبایی های ماسوله را ببینیم. اکبر عبدی و محمود کلاری و همه اکیپ هم بیرون هستند و دارند کباب درست می کنند. استاد نقشینه به شوخی و با لحن دوست داشتنی اش گفت: پسرم تو برو دو سیخ کباب هم به جای من بخور . در کل روزهای خاطره انگیزی بود و من هنوز خاطرات شیرین دو هفته ای که سر فیلمبرداری ای ایران بودم را به یاد دارم

ناصر چشم آذر در ادامه درباره نحوه ساخت موسیقی فیلم ای ایران گفت: مبنای ما سرود ماندگار ای ایران بود که بنا به نظر ناصر تقوایی باید تغییراتی در آن ایجاد می کردیم. این تغییرات هم در شعر و هم در موسیقی اتفاق افتاد. برای ضبط موسیقی این فیلم نیز از ارکستر ملی تهران که متشکل از بهترین نوازنده های آن زمان بود استفاده کردیم. بیت هایی از شعر بنا به نظر ناصر تقوایی تغییر یافتند و حالا باید برای این بیت های تغییر یافته موسیقی جدیدی می ساختم که کار بسیار دشواری بود چرا که ای ایران قطعه ماندگار و مهمی در ذهن مردم است و تغییر دادنش به شکلی که مورد قبول مردم هم قرار بگیرد بسیار کار سختی بود

در ادامه جلسه، همایون اسعدیان، کیوان کثیریان، رضا درستکار و مرضیه وفامهر به نقد و بررسی فیلم ای ایران به کارگردانی ناصر تقوایی پرداختند. همایون اسعدیان درباره ناصر تقوایی و فیلم ای ایران گفت: آن زمان من به عنوان عکاس در سینما فعالیت می کردم و دو بار سر فیلمبرداری ای ایران رفتم. این فیلم در شهر ماسوله و طی دو سال ساخته شد و شاید قابل باور نباشد که تمام کوچه پس کوچه های ماسوله را برف گرفته بود و عوامل فیلم بنا به دقت نظر و  وسواس خاص ناصر تقوایی برف ها را جارو می کردند و بخشی از آنچه که ما به عنوان فصل بهار در فیلم می بینیم، در زمستان سخت ماسوله فیلمبرداری شده است

به گزارش تریبون هنر همایون اسعدیان با خاطره جالبی سخنانش را ادامه داده و عنوان کرد: سرمای ماسوله آنقدر سخت و طاقت فرسا بود که گاهی اوقات قابل تحمل نبود. در یکی از دفعاتی که برای دیدن نحوه کار کردن ناصر تقوایی به ماسوله رفتم، در تنها هتل شهر، داخل اتاق ها مسافران تخت ها را می شکستند و به داخل آتش می انداختند تا گرم شوند. این سختی برای گروه فیلمبرداری هم بود. محمود لطفی یکی از بازیگران فیلم بود که قبل از پایان فیلمبرداری درگذشت و آنجا که در استخر سرش را از زیر آب بیرون می آورد، بعد از مرگش و با استفاده از بدل فیلمبرداری شده است. افرادی که مثل مرحوم محمود لطفی مشکل  استخوانی دارند در برابر سرما بسیار آسیب پذیر هستند. ایشان دو بار سعی کرد با چهره مبدل از ماسوله فرار کند اما موفق نشد.  عینک آفتابی می زد تا شناخته نشود (غافل از آن که رضا لطفی به خاطر قد بسیار بلندش در هر صورتی قابل شناسایی بود)

همایون اسعدیان در خاطره دیگری از روهای ساخت ای ایران گفت: یک روزی از وزارت ارشاد با آقای تقوایی تماس گرفتند و گفتند چون تولید این فیلم طول کشیده ما هفته دیگر به ماسوله می آییم و دوربین و تمام وسایل را جمع می کنیم و به تهران برمی گردانیم. آقای تقوایی تمام صحبت ها را گوش کرد و در پایان گفت لطف کنید به دوستانی که می آیند بیست حلقه نگاتیو بدهید که برای ما بیاورند. دوستان وزارت ارشاد هفته آینده اش آمدند و بیست حلقه نگاتیو را هم با خودشان آوردند و ایشان فیلمبرداری را ادامه داد

همایون اسعدیان در ادامه گفت: این وسواس و پشتکار بسیار آموزنده بود. من اگر بخواهم بگویم چیزی از ناصر تقوایی یاد گرفته ام همین مساله بود. این وسواسی که داشت بدون ترس از اینکه طبیعت دارد کار خودش را می کند. شاید اگر من جای ایشان بودم به نحوی کار را سر هم بندی و تمام می کردم اما ایشان از کوچک ترین جزئیات هم نمی گذشت. ایشان از یک نعلبکی هم در سر صحنه نمی گذشت. یک نعلبکی که من با خودم می گفتم حالا مگر در تصویر چقدر می خواهد دیده بشود و بعد که فیلم را دیدم متوجه شدم که چقدر دقت ایشان به جا بوده. این وسواسی است که متاسفانه در نسل های من کارگردان و نسل های بعد ما از بین رفته و متاسفانه نداریم. شاید با همین وسواس است که دایی چان ناپلئون و ناخدا خورشید خلق می شوند. با همین وسواس است که دو سال برای ایران زحمت کشیده می شود

رضا درستکار منتقد حاضر در جلسه درباره ناصر تقوایی و نحوه فیلمسازی اش گفت: بدون اینکه بخواهم توهینی کرده باشم، اغلب کارگردان های ما کارچرخان هستند. معدود فیلمسازان ما هستند که در کنار کارگردانی تفکر را هم وارد جریان فیلمسازی و خود فیلم می کنند که ناصر تقوایی یکی از همین معدود افراد است. معمولا در دسته بندی ها به این دسته از کارگردان ها، فیلمساز می گویند. ناصر تقوایی از گنج های سینمای ماست. مثل داریوش مهرجویی، عباس کیارستمی و مسعود کیمیایی . نسلی که دیگر تکرار نمی شود.

کیوان کثیریان که برگزاری هفته فیلم ناصر تقوایی را بر عهده دارد درباره ای ایران گفت: همان موقع هم در نقدها گفته می شد که این فیلم دیر ساخته شده. ساختارش، لحنش و نگاه سمبلیکی که به سیاست دارد به نخوی است که در زنان نمایش فیلم بسیاری معتقد بودند فیلم ای ایران باید زودتر از این زمان توسط ناصر تقوایی ساخته می شد

رضا درستکار درباره نگاهی که به فیلم ای ایران در زمان اکرانش وجود داشته اظهار داشت: دو جمله از آقای آوینی درباره این فیلم شنیده ام که به نظرم بسیار جالب بود و عجیب بود که آقای آوینی آن موقع این مساله را فهمیده بود. البته آقای آوینی و دوستانشان با آقای تقوایی هیچ مرافقت و رابطه ای نداشتند و در کل آنها در زمان خودشان با هیچ جریان سالم و  درجه یکی در سینما مرافتی نداشتند. آوینی اما کسی بود که فکر می کرد. آوینی گفته: سرگروهبان مکوندی کیست؟ خود شاه است؟ یا مظاخر ظلم و قدرت او که از خود شاه شاه تر بودند؟ آوینی با این جمله اش کلید خیلی خوبی درباره فیلم به دست ما می دهد. البته در جمله اش یک مدح همراه با ذم هم دیده می شود

آوینی در ادامه می گوید: سرود ای ایران سرود انقلاب نیست. سرود کسانی است که کلیت وجودشان را با ناسیونالیسم اندازه می گیرند. این حرف آوینی هم حرف درستی است. فیلم هم البته این فاصله گذاری را کاملا نشان می دهد

مرضیه وفامهر بازیگر، کارگردان و همسر ناصر تقوایی در ادامه جلسه گفت: من بیست و دو ساله م بود که تز رشته بازیگری ام را درباره آثار ناصر تقوایی در هنرهای زیبا دادم و همه این سالها احساس کردم که به فیلم ای ایران ظلم جدی ای شده. با وجود اینکه سعی کردم از حضور ناب و درخشان ناصر تقوایی در زندگی ام سوء استفاده نکنم اما وقتی آقای کثیریان داشتند سخنرانان این نشست را انتخاب می کردند درخواست کردم که من هم حضور داشته باشم تا درباره ای  ایران صحبت کنم

مرصیه وفامهر درباره انتخاب  ماسوله به عنوان لوکیشن این فیلم گفت: به جز ماسوله هیچ روستای دیگری نمی توانست انتخاب شود چون این داستان کارگردان را ملزم می کند که ماسوله یا روستایی شبیه به آن را انتخاب کند. در شاهکارها ما هیچ جیزی را نمی توانیم حذف کنیم و چیز دیگری را جایش بگذاریم. در تمام این سالها سعی کردم فکر کنم در کدام کار تقوایی چه چیزی را می توان جای چیزی گذاشت تقریبا در استراکچر کلی چیزی پیدا نکردم. استاد خسرو دهقان پریشب گفت ناصر تقوایی تنها فیلمساز سیاسی جامعه ما هست به این دلیل که می تواند افکار سیاسی و فرهنگی اش را متریالایز کند و تبدیل به سینما کند

همایون اسعدیان در تشریح جایگاه فیلم ای ایران در کارنامه هنری ناصر تقوایی گفت: همیشه فکر می کنم ما چرا آدم ها را آنقدر بالا می بریم که بعد خودمان درش می مانیم. ناصر تقوایی کارگردان شاخص ماست اما همه کارهایش شاهکار نیست. قرار هم نیست باشد. ناصر تقوایی شریف ترین فیلمساز ماست. به همین خاطر کم فیلم ساخته است

کتایون ریاحی که از مهمانان حاضر در جلسه بود نیز طی سخنانی اظهار داشت: امیدوارم این خرد زنده را دوباره وارد سینما بکنیم. چرا، چه دلیلی دارد که ما از تاریخ خودمان عقب بیفتیم و خودمان را تکرار می کنیم. ما بعضی از نخبه های مان را زنده به گور می کنیم. شاید یکی از دلایلش این است که یا یکی را خیلی بالا می بریم یا یکی را خیلی پایین می آوریم و با این بحث ها اصلا یادمان می رود که درباره کی داریم صحبت می کنیم. ناصر تقوایی، عباس کیارستمی، این ها حافط و سعدی زمان خودشان هستند

کتایون ریاحی در ادامه گفت: آرزو دارم که ناصر تقوایی دوباره فیلم بسازد و در فیلمش بازی کنم

در ادامه نشست نقد و بررسی فیلم ای ایران به کارگردانی ناصر تقوایی، بابک صحرایی گفت: حدود دو سال پیش گفتگویی با بهروز وثوقی داشتم. در آن گفتگو عنوان کرد بعد از قیصر و تغییراتی که در فرم بازیگری و کار هنری من ایجاد شد، بعد از تاثیراتی که قیصر در روند هنری من داشت، دو نفر بودند که از آنها آموختگی داشتم. یک: ناصر تقوایی.  دو: جلال مقدم. این صحبت بهروز وثوقی از این منظر قابل اعتناست که بهروز وثوقی فقط در یک فیلم با ناصر تقوایی همکاری داشته و آن فیلم هم در نظر عامه مردم فیلم موفقی نبوده. در واقع نفرین جزء فیلم های موفق ناصر تقوایی و بهروز وثوقی نیست اما همین یک همکاری باعث شده بهروز وثوقی معتقد باشد که آموختگی بسیاری از ناصر تقوایی داشته باشد. تاثیر ناصر تقوایی گاهی روی کسانی هم اتفاق افتاده که ما متوجهش نشده ایم. یعنی آن جزئی نگری تقوایی در اثارش تا آنجا پیش رفته که کسانی که همکاری دور و دیرتری هم با او داشته اند تاثیرپذیری های عمیقی از او داشته اند.

به گزارش تریبون هنر بابک صحرایی در ادامه درباره نقش موسیقی در فیلم ای ایران گفت: نکته دیگر که درباره ای ایران کمتر به ان پرداخته شده، وجه موسیقایی فیلم ای ایران است. همه ما اطلاع داریم که ناصر تقوایی رابطه عمیقی با شعر و ادبیات و اشراف بالایی بر آن دارد. در فیلم هایش اما آنچنان توجهی به موسیقی ندارد یعنی موسیقی هیچ نقش کاربردی و کارکردی مهمی در آثار ناصر تقوایی نداشته اما در ای ایران کاملا برعکس است. اینکه ناصر تقوایی به سراغ قصه ای می رود که انقدر موسیقی محور است اتفاق جالبی است و آن اتفاقی که در خود موسیقی می افتد. از سوی دیگر تغییراتی که در  سرود شناخته شده ای ایران می افتد نشاندهنده جسارت بالایی است. اینکه در شعر و موسیقی یک قطعه ملی میهنی که مردم رویش تعصب دارند دست برده می شود و تمام این تغییرات آنجا قابل اعتناتر می شود که ناصر تقوایی موسیقی اش را به آهنگساز جوان آن زمانه یعنی ناصر چشم آذر می سپارد که فرم موسیقایی اش مدرن تر از دیگر کسانی است که کاندید ساخت موسیقی ای ایران بوده اند. ناصر چشم آذر نیز دو نوع و فرم از موسیقی را برای ای ایران به کار می برد. یکی خود ای ایران که با ارکستر ملی و ساختار کلاسیک برای این فیلم ضبط می شد و از سوی دیگر در سکانسی مثل روشن کردن شمع توسط حسین سرشار، موسیقی کاملا ایرانی و متمایل به موسیقی سنتی می شود و تلفیق این دو فرم و ساختار در فیلم بسیار خوب و هوشمندانه انجام شده

بابک صحرایی درباره تاثیر موسیقی این فیلم روی مخاطب گفت: موسیقی وجه بارز فیلم ای ایران است و جدا از جایگاه این فیلم در کارنامه هنری ناصر تقوایی، بخش مهمی از تاثیرگذاری فیلم ای ایران روی لااقل مخاطب عام، به دلیل موسیقی خوب این فیلم است و در بسیاری از صحنه ها مخاطب به خاطر زیبایی موسیقی و همراهی درستش با فیلم تحت تاثیر قرار می گیرد

ناصر چشم آذر در ادامه درباره موسیقی فیلم ای ایران گفت: بخش هایی که حسین سرشار سلو نوازی می کنند چون ایشان خودش هم به موسیقی اشزاف داشت با استفاده از هنر نوازندگی زنده یاد سیاوش زندگانی آنها را ضبط کردیم. حساسیت های ناصر تقوایی را همانطور که اشاره شد من هم به چشم دیده ام و به همین خاطر وجه سینماتیک ناصر تقوایی بسیار برجسته است

به گزارش تریبون هنر در قسمتی از جلسه نیز بحث مهمی از سوی رضا درستکار مطرح شد. این منتقد سینما طی سخنانی تشریخ کرد که در بسیاری از اوقات زیبایی های یک فیلم و ارزش هایش نه تنها توسط منتقدین نادیده گرفته می شوند بلکه مورد تخطئه نیز قرار می گیرند. رضا درستکار در این باره گفت: همشهری کین، شاهکار اورسن ولز در زمان نمایشش مورد هجوم تند ترین نقدها قرار گرفت و  آن را فیلمی آشفته و بی ارزش دانستند. همین فیلم چندین دهه است که در تمام نظرسنجی به عنوان بهترین فیلم تاریخ سینمای جهان انتخاب می شود. در ایران هم به یاد دارم زمانی که هامون نمایش داده شده در آن سال تمام منتقدین محله فیلم در ارزشگذاری فیلم ها به هامون امنتیاز صفر دادند

رضا درستکار درادامه این بحث اظهار داشت: همین اتفاق را در مورد  فیلمسازی مثل فریدون گله هم می بینیم. فریدون گله در زمان حیاتش هیچ وقت مورد توجه قرار  نگرفت و منتقدین روی خوشی به فیلم هایش نشان ندادند. گله زمانی کشف شد که دیگر بیست سال از کناره گیری اش از فیلمسازی گدشته بود و حتی یک مصاحبه هم از او پیدا نمی شد. در  صورتی که در ده بیست سال اخیر در اکثر نطرسنجی ها از منتقدین فیلم هایی از او مثل کندو جزء ده فیلم اول انتخاب می شوند

در پایان جلسه نقد و بررسی فیلم ای ایران به کارگردانی ناصر تقوایی تعدادی از حاضرین در جلسه سئوالات خود را مطرح کردند که توسط منتقدان حاضر در مشست پاسخ داده شد

در ادامه عکس های سام شرف زاده از این نشست را می توانید در  تریبون هنر ببینید

منبع: اختصاصی تریبون هنر

تاریخ انتشار :۷ مرداد ۱۳۹۵

اکران مردمی فیلم «کارزار» با حضور هنرمندان برگزار شد

مرگ آلن دلون؛ روزگار سپری شدن زیبایی های ناب

یادداشت بابک صحرایی