یادداشت بابک صحرایی درباره یدالله رویایی: از شعر حجم و نجات موج نو تا تاثیر بر غزل پست مدرن
تریبون هنر _ بابک صحرایی: یدالله رویایی هم رفت تا دوباره یادمان بیاید نمادهای مدرنیته در شعر و هنر، کهنسال شده اند و دارند می میرند و جهان در حال پوست انداختن است.
یدالله رویایی با وجود تاثیرگذاری اش بر شعر معاصر، از درک نشده ترین شاعران بزرگ در بین توده مردم و حتی کارورزان ادبیات است. شعر حجم و مانیفست اسپاسمانتالیسم که به کوشش یدالله رویایی شکل گرفت اگرچه نتوانست رویای او در رسیدن به شعری دیگرگونه را به خوبی به تحقق برساند اما سهم مهمی در نجات شعر موج نو داشت.
جریان شعر موج نو می توانست شعر بعد از نیما را به قهقرای لجام گسیختگی در فرم و محتوا ببرد. او معتقد بود باید برای اصرار شعر موج نو در رهایی از تکنیک و قواعد، تکنیک و فرم تازه ای ابداع شود تا اندیشه و احساس شاعر هرز نرود. شعر حجم با این رویکرد شکل گرفت و خود رویایی بیش از دیگران موفق به خلق اشعاری زیبا و مهم در این ساختار شد اما تبدیل به جریانی همگانی نشد و همین اتفاق او را یگانه تر کرد.
نکته ای که شاید قابل اشاره باشد این است که فارغ از تاثیر رویایی بر بخشی از شعر نو (آزاد، سپید و موج نو)، رد نوآوری های فرمی و محتوایی شعر او را می شود در برخی جریان های غزل مدرن در دو دهه اخیر نیز مشاهده کرد. به عنوان مثال خروج از نُرم های او در جمله بندی ها و استفاده از افعال و رسیدن به مفاهیم تازه، یکی از تاثیرات او بر بخشی از غزل پست مدرن بیست سال اخیر است. هنجار شکنی او در این مورد اتفاقی متفاوت از «می خواهم خواب اقاقیاها را بمیرم» شاملو و «گوش کن وزش ظلمت را می شنوی» فروغ بود. اگرچه به شخصه خلق شاعرانه شاملو و فروغ را در این حوزه زیباتر و اثرگذارتر می دانم اما تاثیر رویایی در حوزه مورد بحث، یعنی بخشی از غزل دو دهه اخیر (فارغ از تاثیرش بر شعر بعد از نیما)، انکارناپذیر و مهم است.
مرگ یدالله رویایی حتی در ۹۰ سالگی، حسرت انگیز است. مثل مرگ همه کسانی که نقش مهمی در ارتقا هنر و اندیشه زمانه ما داشته اند. او مثل ابتهاج و معروفی، در غربت مرگ را در آغوش کشید اما تفکر و آثارش در سرزمینش به حیات خود ادامه می دهند.
نویسنده: بابک صحرایی
بیشتر بخوانید:
مرگ ژان لوک گدار: یادآوری تمام شدن ارزش ها
سعدی در آستانه ۵۰ سالگی بوستان و گلستان را نوشت
در صفحه اینستاگرام تریبون هنر با ما همراه باشید
تاریخ انتشار :۲۴ شهریور ۱۴۰۱
نقد سریال «آخرین بازمانده از ما»: رویای به حقیقت پیوسته ی گیمرها
یادداشت بابک صحرایی
